Η εμμηνόπαυση αποτελεί τη μόνιμη διακοπή της εμμήνου ρύσεως και σηματοδοτεί το τέλος της αναπαραγωγικής δυνατότητας της γυναίκας.
Ο όρος εμμηνόπαυση είναι συνώνυμος με την τελευταία έμμηνο ρύση. Μπορεί να ορισθεί μόνο αναδρομικά μετά την πάροδο δώδεκα μηνών από την τελευταία έμμηνο ρύση.
Ο όρος περιεμμηνόπαυση περιλαμβάνει το χρονικό διάστημα αμέσως πριν την εμμηνόπαυση μέχρι και ένα έτος μετά την εμμηνόπαυση. Ως μέση ηλικία έναρξης αναφέρεται η ηλικία μεταξύ 45,5 και 47,5 έτη και η μέση διάρκειά της είναι 4 χρόνια.
Ο όρος κλιμακτήριος αναφέρεται στην περίοδο της ζωής της γυναίκας που βρίσκεται μεταξύ της αναπαραγωγικής περιόδου και της γήρανσης και με αυτήν την έννοια αποτελεί ένα χρονικό διάστημα ευρύτερο της περιεμμηνόπαυσης
Η εμμηνόπαυση βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος τα τελευταία χρόνια. Ο κυριότερος λόγος είναι η αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης της γυναίκας και η καλή ποιότητα της ζωής της. Σήμερα μία γυναίκα μετά την εμμηνόπαυση αναμένεται να ζήσει άλλα τριάντα περίπου χρόνια. Το αντίστοιχο χρονικό διάστημα το 1940 ήταν 10 έτη και μηδενικό το 1910.
Κατά την περιεμμηνόπαυση συμβαίνει προοδευτική εξάντληση των ωοθυλακίων της ωοθήκης και μείωση των παραγομένων ορμονών κυρίως των οιστρογόνων. Παρ’ όλα αυτά η διάγνωση της εμμηνόπαυσης δεν στηρίζεται σε ορμονικές μετρήσεις διότι οι τιμές τους μπορεί να ποικίλουν σημαντικά.
Το ποσό των οιστρογόνων που παράγεται μετά την κατάπαυση της λειτουργίας των ωοθηκών είναι περίπου το 1/10 του ποσού που εκκρίνεται κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής ζωής της γυναίκας.
Η μείωση αυτή των οιστρογόνων έχει επίδραση σε όργανα που έχουν υποδοχείς για τα οιστρογόνα όπως
- το ενδομήτριο
- ο κόλπος
- ο μαστός
- η ουροδόχος κύστη
- τα οστά και το δέρμα
- η καρδιά
- το τοίχωμα των αγγείων
- το ήπαρ
- ο γαστρεντερικός σωλήνας και
- κυρίως το Κ.Ν.Σ
Επιπτώσεις της εμμηνόπαυσης στο καρδιαγγειακό σύστημα
Κατά την αναπαραγωγική ηλικία οι γυναίκες εμφανίζουν σημαντικά χαμηλότερη συχνότητα καρδιαγγειακών παθήσεων και εμφραγμάτων απ’ ότι οι άντρες. Μετά την εμμηνόπαυση η συχνότητα των παθήσεων αυτών εξισώνεται με την συχνότητα που εμφανίζουν οι άντρες.
Επιπτώσεις της εμμηνόπαυσης στο γεννητικό σύστημα
Η μείωση των οιστρογόνων οδηγεί τα γεννητικά όργανα σε ατροφία. Έτσι πλαταίνουν τα μεγάλα χείλη, προβάλουν τα μικρά και μικραίνει η κλειτορίδα. Ο κόλπος γίνεται λείος και ξηρός αυξάνεται το PH και ευνοείται η ανάπτυξη βακτηριδίων. Συνεπακόλουθο αυτών των αλλοιώσεων είναι η δυσπαρεύνεια (πόνος κατά την επαφή) σε ποσοστό 20 – 40%. Η μήτρα, το ενδομήτριο, οι σάλπιγγες και οι ωοθήκες ατροφούν.
Επιπτώσεις της εμμηνόπαυσης στο ουροποιητικό σύστημα
Τα συχνότερα ενοχλήματα για τα οποία διαμαρτύρονται οι γυναίκες είναι׃
- Ακράτεια ούρων
- Κυστεοκήλη, ορθοκήλη, πρόπτωση μήτρας
- Ατροφική ουρηθρίτιδα
Νευροψυχικές επιπτώσεις της εμμηνόπαυσης
Είναι ευρέως γνωστό ότι οι εμμηνοπαυσιακές γυναίκες γίνονται μελαγχολικές, αγχώδεις και ευέξαπτες και ότι παρουσιάζουν μεταπτώσεις της διάθεσής τους.
Υπάρχουν πολλά συμπτώματα που επηρεάζουν αρνητικά την ψυχική, κοινωνική, επαγγελματική και οικογενειακή ζωή, τέτοια συμπτώματα είναι׃
- Κεφαλαλγία
- Ζάλη
- Αϋπνία
- Ευερεθιστικότητα
- Κατάθλιψη
- Αίσθημα κόπωσης
- Alzheimer
- Πτώση libido (μείωση της σεξουαλικής διάθεσης) η οποία οφείλεται στη έλλειψη οιστρογόνων.
Το συχνότερο σύμπτωμα κατά την περιεμμηνόπαυση είναι οι εξάψεις που είναι πιο συχνές κατά τη διάρκεια της νύχτας, συνοδεύονται από ιδρώτα αίσθημα παλμών και ευερεθιστικότητα.
Διαρκούν από 30 sec ως 4 λεπτά και οφείλονται σε απότομες διακυμάνσεις των επιπέδων των οιστρογόνων που προκαλούν μεταβολές στο θερμορυθμιστικό κέντρο του εγκεφάλου.
Επιπτώσεις της εμμηνόπαυσης στο μυοσκελετικό σύστημα
Η εμφάνιση οστεοπόρωσης αποτελεί μακροπρόθεσμη εκδήλωση της εμμηνόπαυσης. Η έλλειψη οιστρογόνων επιδρά στους οστεοκλάστες και στους οστεοβλάστες, με αποτέλεσμα σημαντική αύξηση της οστικής αποδόμησης και μειωμένη οστική σύνθεση, αραίωση του οστού δηλαδή μείωση της οστικής πυκνότητας.
Η παρακολούθηση της εμμηνοπαυσιακής γυναίκας με εργαστηριακές εξετάσεις και κυρίως με την μέτρηση της οστικής πυκνότητας είναι απαραίτητη. Η πρώτη μέτρηση της οστικής πυκνότητας καλά είναι να γίνει στην ηλικία 45 – 48 ετών.
Επίσης το σωστό είναι να αφορά δύο περιοχές
α) την οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης και
β) το ισχίο συνήθως το αριστερό.
Θεραπεία
Επειδή η Θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης (Θ.Ο.Υ) είναι ένα θέμα πολυσυζητημένο και επειδή οι γυναίκες φοβούνται να παίρνουν ορμόνες γιατί είναι βαθιά πεπεισμένες κυρίως από εξωιατρικούς παράγοντες ότι οι ορμόνες προκαλούν καρκίνο θα πούμε παρακάτω την βασική θεραπευτική κατεύθυνση.
Αυτή η κατεύθυνση βασίζεται σε σημαντικές έρευνες που έγιναν το 2002 – 2006 από την WHI (Women’s Health Initiative) ESPRIT (Estrogen in the preventing of Rein fraction Trial) και HERS (Heart and Estrogen Replacement Study) δηλαδή από αυθεντίες επί του θέματος.
Η κατεύθυνση είναι ΝΑΙ στην χορήγηση ορμονοθεραπείας για τα άμεσα συμπτώματα της έλλειψης οιστρογόνων όπως τα αγγειοκινητικά (εξάψεις κ.λ.π) για όσο χρονικό διάστημα χρειάζεται (πάντως όχι μεγαλύτερο των 4 – 5 ετών) και στην ελάχιστη δυνατή δοσολογία, μόνο σε γυναίκες που έχουν ανάγκη κι αφού ελεγχθούν για πιθανές αντενδείξεις.
Η σύγχρονη τάση είναι να χρησιμοποιούνται μικρότερες δόσεις συνεζευγμένων οιστρογόνων και οιστραδιόλης.
Η απόφαση για μακροχρόνια χορήγηση πέραν των 5 ετών πρέπει να εξατομικεύεται ανάλογα
- Των αναγκών της ασθενούς
- Το ιστορικό της γυναίκας
- Την κατάσταση της υγείας της
- Την ύστερα από έγκυρη ενημέρωση αποδοχή της να λάβει Θ.Ο.Υ
Π.χ Αν μια γυναίκα έχει χαμηλή οστική πυκνότητα πρέπει να πάρει μακροχρόνια θεραπεία με μικρές δόσεις οιστρογόνων.
Είναι λάθος να πιστεύεται ότι με την λήψη ασβεστίου και βιταμίνης D μόνο, είναι μια γυναίκα καλυμμένη.
Συμπερασματικά πρέπει να είναι ενημερωμένη η γυναίκα για τα υπέρ και τα κατά της θεραπείας. Με αυτό τον τρόπο θα μπορεί να απολαμβάνει τα ευεργετικά αποτελέσματα της ορμονοθεραπείας χωρίς να διακυβεύεται η υγεία της.
Ο γυναικολόγος πρέπει να της αφιερώσει χρόνο προς συζήτηση και εκείνη να τον περιβάλει με την εμπιστοσύνη της για να έχει καλή ποιότητα ζωής πριν και μετά την εμμηνόπαυση .